To nie pierwsza taka inicjatywa – w Polsce od lat w wielu miastach aktywnie działa co najmniej kilkadziesiąt organizacji zajmujących się specyficznie miejskimi problemami i komunikujących się ze sobą. Odbywały one już zjazdy ogólnokrajowe, np. porozumienie Wspólna Przestrzeń. Kongres wpisuje się w te wcześniejsze przedsięwzięcia.

I Kongres Ruchów Miejskich odbył się w Poznaniu, dzięki Stowarzyszeniu My-Poznaniacy, w czerwcu 2011. Kolejny, II Kongres został zorganizowany w Łodzi, w październiku 2012 przez kilka organizacji. Łódź jest miastem, którego specyficzne problemy zostały dostrzeżone w Apelu Solidarności Miast podpisanym przez większość uczestników I Kongresu. Rozszerzyliśmy też tematykę kongresową o nowe pola: ekologię, kulturę, politykę mieszkaniową i sprawy małych miast. Szczególnie zależało nam na tym, aby na II Kongresie reprezentowane były nie tylko duże aglomeracje, ale też mniejsze miejscowości.
Na III Kongresie spotkaliśmy się w Białymstoku. Przed nami IV Kongres Ruchów Miejskich, którego gospodarzem stanie się Gorzów Wielkopolski.

1. Dlaczego Kongres?
Bo w polskich miastach (a to motor rozwoju kraju) od lat narastają zasadnicze problemy, hamujące ich rozwój i obniżające jakość życia mieszkańców. Nie zależą one od społeczności lokalnych i ich władz, bowiem sprzyjają im niekorzystne regulacje prawne albo polityki centralnej, poczynając od braku strategicznej dla rozwoju miast polityki miejskiej. Problemy te to chaos przestrzenny, zapaść transportu miejskiego, mieszkalnictwa, gentryfikacja zamiast rewitalizacji miast, problemy metropolizacji, stratyfikacja społeczna i brak partycypacji mieszkańców, kryzys finansów, zmniejszająca się pula środków na politykę społeczną i kulturę. Partie polityczne zajęte polityką symboliczną i wzajemnymi sporami, Związek Miast Polskich czy Unia Metropolii niewiele w tych sprawach zrobiły od wielu lat, więc my, zorganizowani mieszkańcy miast – jesteśmy zdani na siebie.

2. Po co Kongres?
Mamy dwa cele: Pierwszym jest zainicjowanie już systematycznej, pogłębionej i kompleksowej współpracy między organizacjami miejskimi z kilkunastu miast.
Drugim jest przygotowanie się do wspólnego występowania w sprawach problemów miast i propozycji na rzecz ich rozwiązania. Demokracja miejska potrzebuje sprzyjającego jej prawa uchwalanego jednak centralnie i nikt, oprócz nas, nie zabiega o nie.

3. Kto?
W I Kongresie uczestniczyło około stu przedstawicieli 48 ruchów i organizacji miejskich z kilkunastu miast Polski, ich pełną listę można znaleźć tutaj. Uczestnikami niemal bez wyjątku (te wyjątki to specjaliści urban studies, architekci, urbaniści) byli działacze społeczni zaangażowani w swoich miastach lub dzielnicach w aktywność na rzecz mieszkańców albo też zajmujący się określoną problematyką miejską (np. ekologiczną lub transportową).

4. Informacje ogólne
Kongres jest roboczym przedsięwzięciem nie mającym związków z żadnymi partiami politycznymi, instytucjami władzy publicznej samorządowej lub państwowej, biznesem, kościołami, mediami, innymi instytucjami krajowymi lub zagranicznymi (uczelnie, think tanki) itp.

II Kongres Ruchów Miejskich w Łodzi wspierała finansowo Fundacja im. Stefana Batorego, zapewniając zwrot części kosztów organizacyjnych.